بررسی تفاوت های طرح کسب و کار و مدل کسب و کار
همه صاحبان کسب و کارهای موفق با اصطلاحاتی مانند طرح کسب و کار و یا مدل کسب و کار آشنا هستند اما تفاوت طرح کسب و کار و مدل کسب و کار در چیست؟ اگر با ادبیات بیزینس آشنا باشید این عبارت ها را زیاد شنیده اید. اما اگر بخواهید با مفهوم عمیق‌تری از آن‌ها آشنا شوید این مطلب را تا انتها مطالعه کنید. در سال‌های اخیر این اصطلاحات در میان سازمان‌های استارت آپ بسیار رواج یافته است. تاکنون ممکن است با افراد زیادی رو به رو شده باشید که به دلایل متعددی مثل ایجاد یک کار جدید و یا توسعۀ کار قبلی خود در جست‌وجوی پیدا کردن یک طرح و یا برنامه هستند.
چنانچه این افراد اطلاعات دقیقی از این اصطلاحات و یا برنامه های کسب و کار نداشته باشند ممکن است از هدف خود دور شده و موجب از بین رفتن منابع شوند. پس بهتر است که در ابتدا با این مفاهیم و همچنین تفاوت طرح کسب و کار و مدل کسب و کار آشنا شوید تا بتوانید در کسب‌وکارتان موفق عمل کنید.
مدل کسب و کار
این موضوع که شما چطور و در کجا شرکت خود را اداره خواهید کرد، مدل کسب و کار است. کسب و کار یک سیستم بسیار پیچیده است که دارای ابعاد متنوعی است. افراد در آغاز کار اغلب دچار محدودیت‌هایی هستند و در واقع با ریسک‌هایی مواجه می‌شوند. مدل کسب و کار و یا بیزینس مدل، مدلی است که شما برای کسب‌وکارتان انتخاب می‌کنید و آن را با جزئیات در طرح کسب‌وکار می‌آورید. به عنوان مثال فرنچایزر یک نمونه‌ای از مدل کسب‌وکار است.
فروشگاه‌های آنلاین، لوازم منزل، خرده فروشی‌ها و تمام کسب و کارهای خانگی همه و همه مدل کسب و کار محسوب می‌شوند. اینکه شما چطور خدمات و یا محصولات خود را به مشتری‌های خود می‌رسانید می‌تواند یک نمونه از بیزینس مدل باشد. مثلا ارسال کالا به صورت مستقیم برای مشتری یک شیوه از تحویل کالاست.
بیزینس مدل نشان می‌دهد که چطور از کسب و کارتان پول در می‌آورید. به عنوان مثال یک فروشگاه ممکن است تعدادی اقلام متنوع را بفروشد و در کنار آن خدمات دیگری نیز ارائه دهید. اما بیزینس مدل بزرگ‌ترین منابع درآمد را به طور رسمی می‌شناسد و آن هم فروش اکثریت اقلام در فروشگاه است.
اهمیت بیزینس مدل در کسب و کار
آقای میوئل هازن یکی از بهترین و برجسته‌ترین نویسنده‌های بین المللی در زمینه بیزینس مدل گفته است که: پس از چندین سال تعامل با مدیران مختلف کسب و کارهای بزرگ و کوچک در دنیا متوجه شدم که رابطه ویژه‌ای میان هوشف تحصیلات، پشتکار، استعداد با میزان موفقیت در کسب و کار وجود ندارد.
شما نیز حتماً با افرادی مواجه شدید که در تحصیلات چندان موفق نبوده اند، اما در کار بسیار موفق شده‌اند و یا به عکس، افرادی که تحصیلات عالیه داشته‌اند نتوانسته‌اند کار موفقی داشته باشند. پس شاید از خود بپرسید اگر این ویژگی‌ها نمی‌تواند فرد را در راه اندازی کسب و کاری موفق یاری کند، پس چه چیزهایی در این راه می‌تواند دارای اهمیت باشد؟ پاسخ به این سوال مدل کسب و کار است.
اگر کسب و کار را مانند یک نردبان سودآور تصور کنیم، تجربه، طرح کسب و کار، تلاش، استعداد و هوش همه یک پله هستند که فرد را به سوی سودآوری یاری می‌کنند، اما مدل کسب و کار چندین پله نهایی موفقیت است که فرد را در کسب و کار به سودآوری خواهد رساند.
وجوه اشتراک بیزینس مدل ها
بیزینس مدل دقیقا همانند یک خمیر است و شما می‌توانید آن را به اشکال و اندازه‌های متفاوتی دربیاورید. این میزان انعطاف‌پذیری در مدل کسب و کار به فرد کمک می‌کند تا مدل خود را بر اساس نیاز کار خود تنظیم نماید.
مدل‌های کسب و کارها همگی دارای ویژگی‌های یکسانی هستند که در این بخش به آن‌ها می‌پردازیم، مدل کسب و کار شما چه از نوع جدید باشد و چه چندین سال پیش طراحی شده باشد، باید برای سوالات زیر پاسخ مناسبی داشته باشد:
- چه مسائلی باید در کسب و کار حل شوند؟
- آیا این راه حل ارزانتر، سریعتر و بهتر از راه حل دیگران است؟
- مدل درآمدی در این کسب و کار چیست؟
- استراتژی مخصوص رقابتی در کسب و کار شما چیست؟
- محصول و یا خدمات شما در کدام قسمت از زنجیره ارزش قرار گرفته است؟
- راه حل پیشنهادی شما به مشتریان از جانب او چه ارزشی دارد؟
- شرکت‌های تجاری مکمل شما کدامند؟
- چطور می‌توانید در عرصه سخت رقابت طاقت بیاورید؟
اجزای اصلی مدل کسب و کار
پیش از ارائه تفاوت طرح کسب و کار و مدل کسب و کار باید در مورد اجزای اصلی مدل کسب و کار و تفاوت های بیزینس پلن و بیزینس مدل اطلاعات لازم را به دست آورید. به طور کلی بیزینس مدل به سه جزء مهم تقسیم‌بندی می‌شود:
۱. عرضه
بدین معنی که چه چیزی را چگونه و به چه افرادی عرضه می‌نمایید؟ آیا صنعتی که ارائه می‌دهید به میزان کافی جذاب است و یا خدماتی که به مشتری ارائه می‌دهید، چقدر برایش ارزش و اهمیت دارد؟
۲. درآمد
از این عرضه چطور می‌توانید کسب درآمد کنید؟ آیا پروسه فروش شما تکرارپذیر خواهد بود؟ و در نهایت آیا می‌توانید درآمدهای آینده خود را پیش بینی کنید؟
۳. پایداری
آیا این کسب و کار مزایای رقابتی دارد؟ چگونه می‌توانید درآمد حاصل را حفظ کنید؟ و اینکه آیا برای خارج شدن از کسب و کار برنامه خاصی دارید؟
انواع مدل های کسب و کار
در این مطلب در خصوص تفاوت طرح کسب و کار و مدل کسب و کار بهتر است با انواع بیزینس مدل ها آشنا شوید. شما برای شروع کسب و کارتان مجبور به ابداع یک مدل جدید نیستید، چرا که بیشتر کسب و کارهای راه اندازی شده از مدل های آماده و موجود استفاده می کردند و تنها برای حفظ فضای رقابتی تغییراتی در آن داده و در واقع آن را اصلاح می‌کردند.
در این بخش لیستی از انواع مختلف مدل های کسب و کار را برای شروع کار به شما معرفی می‌کنیم:
-
مدل تبلیغات
این نوع از مدل کسب و کار مدت زیادی است که رواج پیدا کرده است و با فرارسیدن نسخه‌های آنلاین، شکل پیچیده‌تری به خود گرفته است. اصول این نوع مدل کسب و کار در حوزه تولید محتواست و سعی دارد مردم را به تماشا کردن و یا خواندن متون ترغیب کند. در مدل کسب و کار تبلیغاتی شما با دو گروه از مشتریان سروکار دارید، سفارش دهندگان تبلیغ و بازدید کننده.
شاید فردی که تنها مطلب را می‌خواند به شما پولی پرداخت نکندف اما فردی که سفارش می‌دهد قطعاً پول خواهد داد. مثال‌های واضحی از بیزینس مدل تبلیغاتی، یوتیوب، نیویورک تایمز و CBS
-
مدل وابسته
بیزینس مدل وابسته و یا Affiliate بسیار مشابه مدل تبلیغاتی است اما تفاوت‌هایی نیز دارد. این مدل اکثرا در اینترنت مشاهده شده و به جای تبلیغات به صورت بصری، از لینک‌هایی که در محتواها جای گرفته‌اند استفاده می‌کند. برای مثال اگر شما یک سایت معرفی کتاب داشته باشید، می‌توانید چندین لینک از آمازون در مطلب خود بگنجانید و به کاربران تبلیغ خرید آن کتاب را ارائه دهید.
آمازون نیز در ازای مشتریانی که از جانب سایت شما می‌آیند به شما پورسانت پرداخت می‌کند. مثال‌هایی از این مدل کسب و کار: Toptenreviews و the wire cutter
-
مدل واسطه‌گری
این مدل با نام Brokerage مشهور است که خریداران را می‌تواند به فروشندگان لینک دهد و در ازای هر معامله در آن از هر دو طرف پورسانت بگیرد. این مدل کسب و کار یکی از رایج‌ترین مدل‌ها در دنیای امروز است که بنگاه‌های معاملات ملکی نیز از این دست هستند. نمونه‌های دیگری از کسب و کار واسطه گری: Remax و Road runner transportation systems
-
مدل منبع‌یابی به صورت جمعی
اگر قادر باشید تعداد زیادی از افراد را جمع کنید تا برای سایتتان محتوا بنویسند، از مدل crowdsourcing استفاده کرده اید. این بیزینس مدل معمولا با مدل تبلیغاتی ترکیب می‌شوند تا به سود بیشتری دست یابند. به عنوان مثال کمپانی Threadless طرح‌های تیشرت‌های خود را توسط طراحان ثبت کرده و در ازای آن درصد فروش به آن‌ها پرداخت می‌کند. مثل شرکت‌های Cuusso, youtube, threadless و P & G connect and develop
-
مدل سفارشی‌سازی
بعضی از کسب و کارها خدمات و محصولات موجود را با یک عنصر سفارشی، تولید کرده و برای هر مشتری سفارش مخصوصی ارائه می‌کنند، برای مثال یک آژانس مسافرتی برای رویدادها و سفرهای مشتریان پولدار خود، مسافرتی سفارشی را رزرو می‌کند. بیزینس مدل سفارشی‌سازی را می‌توانید در کتونی‌های سفارشی شرکت نایک مشاهده کنید.
-
مدل واسطه‌زدایی
اگر قصد فروش محصولی را دارید، سعی کنید آن را از کارخانه مستقیماً به قفسه‌های فروشگاه ببرید و واسطه‌ها را حفظ کنید. واسطه‌زدایی زمانی صورت می‌پذیرد که بتوانید افراد را از این زنجیره حذف کرده و اجناس را مستقیماً به دست مصرف کننده برسانید. بدین ترتیب قیمت‌های پایین‌تری برای مشتریان خود ارائه خواهید داد. از نمونه بیزینی مدل واسطه‌زدایی می‌توان شرکت‌های dell و Casper را نام برد.
-
مدل لیزینگ
لیزینگ برای محصولاتی که گران هستند استفاده می‌شود، در کسب و کارهایی که محصولات گران قیمتی وجود دارد که مشتریان از پس پرداخت کامل آن بر نمی‌آیند، می‌تواند مدتی آن محصول را اجاره کند تا هزینه کامل آن را بپردازد. همانند صنایع خودرو
-
مدل دسترسی کم
در این مدل از کسب و کار، افراد خدمات کمتری را با قیمت‌های پایین‌تری ارائه می‌دهند. همانند خطوط ارزان هواپیمایی و یا مبلمان IKEA در این دو کسب و کار، دسترسی اندک بدین معناست که مشتری باید خدمات جانبی را خریداری نماید.
-
مدل فریمیوم
در این مدل بعضی قسمت‌ها در سرویس‌ها و محصولات به صورت رایگان به مشتریان ارائه می‌دهند و برای دسترسی به امکانات بیشتر هزینه دریافت می‌کنند. مدل فریمیوم همانند نسخه‌های آزمایشی و یا دمو نیست که مشتری در طول زمان مشخصی بتواند از آن استفاده کند، بلکه به معنی دسترسی داشتن به بخش‌های محدودی از سرویس‌ها و یا خدمات است و برای دستیابی به بخش‌های نامحدود باید هزینه پرداخت نماید. این بیزینس مدل در لینکدین، mail chimp و evernote به کار رفته است.
-
مدل تقسیم‌بندی
د این مدل شما به جای فروش کل یک محصول، تنها قسمتی از آن را می‌فروشید. به عنوان مثال شما یک خانه دارید که فقط هنگام تعطیلات در آنجا هستید، بدین صورت می‌توانید در مدتی که در آنجا نیستید ان را اجاره دهید. این مدل در Disney vacation club کاربرد دارد.
طرح کسب و کار
پیش از اینکه به تفاوت طرح کسب و کار و مدل کسب و کار بپردازیم با مفهوم طرح کسب و کار باید بیشتر آشنا شوید. طرح کسب و کار دلیل حضور افراد را در دنیای کسب و کار توضیح می دهد. شاید فردی بخواهد خدمات مدیریتی مقرون به صرفه و باکیفیتی را ارائه دهد و یا در یک منطقه بسیار شلوغ کافه‌ای باز کند و انواع دمنوش‌های خاصی را به مشتریان ارائه دهد.
این‌ها همه طرح‌های کسب و کار هستند که با بیانیه ماموریت و خلاصه مدیریتی شروع می‌شوند.
نام شرکت، نوع دفنر و یا تاریخ شروع کار، همگی طرح کسب و کار هستند و بخش دیگری از آن سابقه کار و مدارک شما خواهد بود. صاحبان کسب و کارهای مختلف اغلب برای افزودن میزان زیادی جزئیات، رزومه و سوابق کاری خود را به این طرح الحاق می‌کنند. طرح کسب و کار استراتژی‌های بازاریابی را برای شما فهرست می‌کند.
افرادی که در کسب و کار خود به دنبال سرمایه و یا وام هستند باید این اطلاعات مالی را به طرح کسب و کار خود اضافه کنند.
چه زمانی باید طرح کسب و کار را بنویسید؟
اگر صاحب کسب و کار هستید و تاکنون هیچ طرحی ننوشته‌اید و در واقع پلن ندارید بهتر است که فورا به فکر باشید چرا که کسب و کارها بدون داشتن طرح تجاری و پلن مناسب، شکست خواهند خورد. باید توجه داشته باشید که طرح کسب و کار در واقع یک نقشه راه برای شماست و اجزای کسب و کار بدون داشتن برنامه پیش نخواهند رفت. پس زمان نوشتن بیزینس پلن در ابتدای شروع کسب و کار است.
تفاوت طرح کسب و کار و مدل کسب و کار
حال که با مفاهیم بیزنس پلن و بیزینس مدل آشنا شدید بهتر می‌توانید تفاوت‌های میان آن‌ها را تشخیص دهید. در این بخش ۵ تفاوت طرح کسب و کار و مدل کسب و کار به زبان ساده را برای شما بیان می‌کنیم:
- طرح کسب و کار، برنامه‌ریزی ها، استراتژی‌ها و همچنین عملکرد مالی کمپانی‌ها را مشخص می‌کند، اما مدل کسب و کار نحوه رسیدن افراد به پول را مشخص می‌نماید. در واقع مدل کسب و کار یک ابزار بصری است اما طرح کسب و کار مبنی بر ارقام و متون بوده است. همچنین طرح به جذب سرمایه کمک کرده و مدل به راه اندازی کسب و کار کمک می‌کند.
- طرح کسب و کار ساختاری نسبتاً ثابت داشته در حالی که مدل کسب و کار ساختاری کاملاً پویا دارد.
- در اکثر موارد طرح کسب و کار به عوامل درونی سازمانی می‌پردازد اما مدل کسب و کار بیشتر به مشتریان پرداخته است. به طور کلی طرح به از دید مشتریان و صاحبان به کسب و کار نگاه می‌کند اما مدل بیشتر بر ارزش مشتری تمرکز دارد.
- مدل کسب و کار یک فرآیند یادگیری است که، مشتریان، منابع درآمد، محصول و میزان هزینه‌ها را مشخص می‌کند، اما در طرح یک کسب و کار تمامی این موارد به عنوان اصل مطرح می‌شوند.
- مدل کسب و کار تنها در یک صفحه نگارش می‌شود اما طرح کسب و کار ممکن است صد صفحه ارائه شود.
جمع بندی
در این بخش شما را با ۵ تفاوت طرح کسب و کار و مدل کسب و کار به زبان ساده آشنا کردیم. در شرایطی که همه کسب و کارها به شدت رقابتی شده‌اند و بنگاه‌های مختلف اقتصادی نمی‌توانند با این شرایط و بدون داشتن استراتژی‌های مخصوص، مدل کسب و کار و همچنین طرح کسب و کار رقابت کنند. اهمیت این مسئله روشن می‌شود. با وجود تفاوت های بیزینس پلن و بیزینس مدل متوجه شدید که هر کدام از آن‌ها را باید در جایگاه خود بررسی و انجام دهید.
حال با دلایل اهمیت طرح و مدل کسب و کار و انواع مدل‌های موجود نیز آشنا شدید، می‌توانید کسب و کار خود را قدرتمند توسعه داده و از این طریق در کسب و کارتان غول نهایی باشید. این روزها همه صاحبان کسب و کارهای موفق نیاز به بیزینس پلن و بیزینس مدل را به شدت احساس کرده‌اند و دریافتند که در هر مرحله و یا جایگاهی از کسب و کار باید استراتژی‌های آن‌ها بر طبق این دو اصل مهم باشد تا بتوانند در کسب و کارشان موفق باشند.
برخی از سوالات رایج:
۱. اجزای اصلی مدل کسب‌وکار چیست؟
۱. عرضه
۲. درآمد
۳. پایداری
۲. انواع مدل کسب‌وکار را نام ببرید؟
۱. مدل تبلیغات
۲. مدل وابسته
۳. مدل واسطه‌گری
۴. مدل منبع‌یابی
۳. زمان مناسب برای نوشتن طرح کسب‌وکار چه زمانی است؟
موردی که در ابتدای شروع هر کسب‌وکار باید به آن توجه کنید نوشتن طرح کسب‌وکار است که بر همین اساس دید روشن و واضح از تمامی مسیر به دست می‌آورید.
نظرات شما عزیزان:
