آموزش فن بیان ، تکنیک های بداهه گویی ، تقویت مهارت‌ کلامی و فن بیان

فن بیان و بداهه گویی یکی از مهم‌ترین موضوعات در بحث توسعه فردی است. اگر شما فن بیان خوبی داشته باشید می‌توانید خیلی راحت خواسته‌ها و مشکلات خود را بیان کنید. مهارت‌ کلامی جزییات زیادی دارند و یادگیری آن‌ها در یک زمان محدود امکان‌ پذیر نیست اما با تمرین بداهه گویی مکرر می‌توانید به مهارت‌‌های فن کلام و مهارت‌های کلامی مسلط شوید.

اگر برای شما هم سؤال شده است که مهارت کلامی چیست باید در جواب گفت مهارت‌های کلامی جز موضوعاتی است که در مدرسه به ما آموزش داده نمی‌شود و به همین خاطر است که بیش‌تر افراد در این موضوع ضعف‌های بسیاری دارند. ضعف‌های مربوط به مهارت‌های کلامی به قدری می‌تواند برای شما مشکل درست کند که حتی فکر آن را هم نمی‌کنید.

مدیران و متخصصان زیادی وجود دارند که برای برگزاری جلسات و سخنرانی در همایش‌ها ترس زیادی دارند، ترس آن‌ها از میزان علم آن‌ها در تخصص مربوطه‌ نیست بلکه ترس از نداشتن مهارت‌های کلامی است. حتی در بسیاری از وقت‌ها این اشخاص به جلسات کاری مهم نمی‌روند و یک نماینده از خودشان می‌فرستند.

اکنون که به خوبی می دانید مهارت کلامی چیست باید گفت تمامی مشکلات ذکر شده گوشه‌ای از نداشتن مهارت‌های کلامی است. از طرف دیگر وجود مهارت‌های کلامی می‌تواند شخص را به یک شخص قدرت‌مند در مذاکره تبدیل کند. البته مهارت‌های کلامی در طول زمان تثبیت می‌شوند و این گونه نیست که شما در یک زمان مشخص به یک شخص حرفه‌ای در مذاکره تبدیل شوید.

بداهه‌ گویی چیست؟

حالا شاید برای شما سؤال پیش بیاید که بداهه گویی چیست و دقیقاً چه مفهومی دارد؟ برای پاسخ به این سؤال باید گفت که بداهه گویی حرفه‌ای به روشی اطلاق می‌شود که فرد بتواند در کمترین زمان، بهترین جواب را ارائه دهد. بسیاری از مردم اعتقاد دارند که این روش، بیشتر از اینکه یک فن باشد، یک هنر محسوب می‌شود که تأثیر بسیار زیادی بر زندگی حرفه‌ای افراد دارد. ازاین‌رو، باید یاد بگیریم که چگونه بداهه گویی کنیم تا بتوانیم در حرفه و کسب‌وکار خود موفق شویم.

احتمالاً بارها مشاهده کرده‌اید که در موفقیتی قرار گرفته‌اید که توانایی صحبت کردن به نحو درست را نداشته‌اید. ممکن است کلمات را فراموش کرده باشید، یا از شما سؤالی شده که پاسخ دقیق آن را نمی‌دانید. حتی این احتمال وجود دارد که از شما درباره موضوع خاصی اطلاعات خواسته باشند و شما آمادگی لازم برای پاسخ‌گویی را نداشته باشید. در ادامه، تیم تحقیقاتی دکتر ویز برای شما توضیح می‌دهد که چگونه می‌توانید بداهه گویی حرفه‌ای داشته باشید.

بسیاری از افراد گمان می‌کنند که بداهه‌گویی به این معنی است که فرد همواره درباره همه چیز آمادگی قبلی داشته باشد، درصورتی‌که این تصور کاملاً اشتباه بوده است. فردی که در حوزه کاری خود حرفه‌ای بوده و تسلط کافی داشته باشد، می‌تواند تشخیص دهد که افراد قصد پرسیدن چه مدل سؤالاتی از وی دارند. بدین ترتیب، باید اطلاعات پیش‌زمینه‌ای کافی در حوزه تخصص خود داشته باشد و مدام در حال کسب اطلاعات بیشتر باشد و بهتر است باید ذهن خود را برای هرگونه سؤالاتی آماده کند.

هوش کلامی

قطعاً برای شما هم پیش آمده است که در یک گفت‌وگو، واژه‌ای اشتباه به کار برده‌اید و آن واژه باعث ایجاد ناراحتی و دلخوری شده است. این موضوع فقط در گفت‌وگوهای روزانه صادق نیست و این روزها در چت‌ شبکه‌های اجتماعی و حتی ایمیل‌ها هم دیده می‌شود.

شما باید در نظر داشته باشید که هوش کلامی تمامی ارتباطات شما را شامل می‌شود و اگر مشکلی در آن وجود داشته باشد فقط در موقع صحبت کردن به مشکل نمی‌خورید بلکه در زمان‌های چت کردن در شبکه‌های اجتماعی و دیگر ارتباطات نیز دچار مشکل می‌شوید.

این روزها دوره‌های زیادی در موسسات برگزار می‌شود که برخی از این دوره‌ها واقعا مفید هستند و برخی دیگر نیز سود چندانی ندارد. ملاک تشخیص این دوره‌ها استاد و برگزارکننده این دوره‌ها است. دوره‌های مفید ممکن است هر چند ماه یک بار برگزار شوند اما اثری فوق‌العاده دارند و قطعا شما را به یک نتیجه خوب می‌رسانند.

جادوی بی‌نظیر بداهه‌ گویی

همان‌طور که تاکنون متوجه شدید، بداهه گویی حرفه ای از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و بیشترین تأثیر را در موفقیت شما می‌گذارد. احتمالاً در موقعیتی قرار گرفته باشید که دیگران از شما انتقادات شدید و نابجایی کرده‌اند اما شما توانایی پاسخ دادن به آن‌ها را نداشته‌اید. در این شرایط، موجب شده است تا حق شما ضایع شود و به آنچه که لایق آن بوده‌اید، نرسید؛ در اینجاست که اهمیت بداهه‌گویی و هوش کلامی نمایان می‌شود.

کاربردهای فن بیان در زندگی روزمره و کسب و کار

شاید این سؤال برای شما هم پیش آمده باشد که یادگیری مهارت‌های فن بیان چه تاثیری در عمل‌کرد روزانه ما دارد و آیا اساساً به زندگی شخصی و کاری ما نفعی می‌رساند یا خیر؟ بعد از برگزاری این دوره‌های فن بیان بیش‌تر شرکت‌کنندگان اعتقاد داشتند که روابط شخصی، دوستانه و شغلی‌شان بهبود فراوانی داشته است و مشکلات صحبت کردن‌شان رفع شده است.

البته صرفاً شرکت در دوره‌های فن بیان نمی‌تواند راه مناسبی برای موفقیت در این زمینه باشد بلکه تمرین بداهه گویی و پشت‌کار شما است که می‌تواند تضمین‌کننده موفقیت در فن بیان شما باشد. در ادامه این مطلب مهم‌ترین راه‌کارهای بهبود فن بیان و مهارت‌های کلامی را بررسی می‌کنیم و توضیحات کاملی در مورد هر قسمت می‌دهیم.

چرا باید به مهارت‌ کلامی توجه ویژه‌ای داشت؟

یادگیری مهارت‌ کلامی نقش بسیاری مهمی در روابط روزمره ما دارد و همه ما می‌دانیم که قسمت اعظمی از زندگی ما را همین روابط روزمره تشکیل می‌دهد. در کشورهای خارجی و تراز اولی مانند سوئد، نروژ، آمریکا، آلمان و … توجه ویژه‌ای به مهارت‌های کلامی شده است به طوری که در تمامی مدارس و دانشگاه این درس به عنوان یک عنوان آکادمیک تدریس می‌شود.

از حدود قرن ۱۹ میلادی در اروپا و آمریکا به مهارت‌ کلامی توجه ویژه‌ای شد و به همین خاطر است که اروپا و آمریکا سخن‌ران‌های بی‌نظیری دارد. البته سخنران‌ شدن تنها کاربرد این مهارت‌های کلامی نیست و مهم‌ترین علت یادگیری این مهارت بهبود روابط در زندگی شخصی و کاری است. در بیش‌تر مراجع روان‌شناسی سه دلیل عمده برای آشنایی هر شخص با مهارت‌های کلامی و فن بیان عنوان شده است.

در ادامه این ۳ عنوان را بررسی می‌کنیم:

همه در طول زندگی در شرایطی قرار می‌گیریم که باید در یک جمع صحبت کنیم یا از عقایدمون دفاع کنیم. برخی اوقات هم باید شخصی را راضی کنیم درست مانند زمانی که قرار است یک معامله صورت دهیم
کارمندان و کارکنان در هر جایگاهی که در یک شرکت هستند باید بتوانند مهارت‌های ارتباطی با مشتریان و سایر افراد برقرار کنند.
قدرت متقاعدکردن می‌تواند دست آوردهای زیادی برای شما در زندگی شخصی و کاری شما خواهد داشت.

در ادامه به سراغ معرفی راهکارهای مهم و اثرگذار در فن بیان و مهارت‌های کلامی در بداهه گویی می‌رویم:

۱ـ‌ شمرده شمرده صحبت کنید

یکی از راه‌های افزایش مهارت کلامی شمرده شمرده و شیوا صحبت کردن است. بسیاری از مشکلات کلامی بدین خاطر است که شمرده صحبت نمی‌کنید. اگر حتی هیچ کاری هم نکنید اما شمرده صحبت کنید به طور خودکار نیمی از مشکلات صحبت شما برطرف می‌شود. شونده باید بتواند تمامی کلمات و عبارات شما را به طور واضح بشنود و هیچ مشکلی برای درک صحبت‌های شما نداشته باشد.

از طرف دیگر باید سعی کنید تا حد ممکن از به کار بردن کلمات سخت و دشوار پرهیز کنید. استفاده از کلمات آسان یکی از بهترین راه‌ها برای جذب مخاطب است. بسیاری از افراد این گونه تصور می‌کنند که اگر در صحبت‌های‌شان از کلمات سخت و یا خارجی استفاده کنند مخاطب لذت می‌برد در صورتی که تجربه نشان داده است مخاطب با کلمات سخت و غیرفارسی نه ‌تنها لذتی نمی‌برد بلکه دچار سردرگمی می‌شود.

پس حتی اگر مخاطب‌تان شخص سطح بالایی است سعی کنید از کلمات و جملات ساده و عامیانه استفاده کنید. نگاهی به برترین سخنران‌های داخلی و خارجی بیاندازید، تمامی این اشخاص از عباراتی آسان و عامیانه استفاده می‌کنند و همین موضوع نقش مهمی در جذب مخاطب دارد.

۲ـ نقش اعتماد به نفس در فن بیان برتر

اگر به راحتی در جمع‌های خانوادگی صحبت می‌کنید و هیچ ترس و واهمه‌ای از صحبت کردن ندارید از اعتماد به نفس مناسبی برخوردار هستید اما این دلیل نمی‌شود که شما یک سخنران خوب هستید. مخاطب در شروع صحبت‌های شما به چیزهای زیادی دقت می‌کند و یکی از این موارد همین اعتماد به نفس است، اگر اعتماد به نفس شما در سطح خوبی قرار داشته باشد مخاطب به سراغ پارامتر‌های دیگری می‌رود و اما اگر اعتماد به نفس شما در سطح مناسبی قرار نداشته باشد مخاطب به حرف‌های شما توجهی نمی‌کند حتی اگر واقعا حرف‌های جدید و مفیدی برای گفتن داشته باشید.

پس به این نتیجه رسیدیم که وجود اعتماد به نفس در فن بیان ضروری است اما کافی نیست. حالا ممکن است که اعتماد به نفس شما پایین باشید و به دنبال راه‌کار برای تقویت آن باشید. گفتاردرمانی، جلسات مشاوره و بسیاری راه‌های دیگر وجود دارد که می‌تواند اعتماد به نفس شما را تقویت کند اما یکی از بهترین و در عین حال آسان‌ترین کارها صحبت کردن در برابر آینه یا دوربین تلفن همراه‌تان است.

اگر بتوانید در طول روز زمانی را به این کار اختصاص دهید می‌توانید در بازه زمانی کوتاهی اعتماد به نفس‌تان را تقویت کنید. البته ممکن است برخی افراد به دلیل مشکلات روحی حتی در برابر آینه هم قادر به صحبت کردن نباشند که در این صورت بهتر است به یک روان‌شناس مراجعه کنید تا به کمک جلسات روان‌کاوی این مشکل حل شود.

۳ـ از حرفی که می‌زنید مطمئن باشید و خودتان عمل‌کننده به آن باشید

یکی از راه‌های افزایش مهارت کلامی برای بداهه گویی، داشتن صداقت و راستی در صحبت‌هایتان هست زیرا مخاطب باهوش است و دقیقاً متوجه حالات رفتارهای شما می‌شود، اگر مشخص شود که به حرفی که می‌زنید پایبند نیستید اعتماد مخاطب از بین می‌رود. این موضوع وقتی دردسرساز می‌شود که اعتماد جمع زیادی از مخاطبان و کاربران شما از بین برود. صداقت گفتاری فقط در گفتار محاوره‌ای نیست و اگر صاحب یک کسب و کار هستید باید نسبت به مطالب وب‌سایت و دیگر کانال‌های ارتباطی‌تان هم حساس و پیگیر باشید.

پس بهتر است صداقت را در تمامی کارهای روزانه‌تان رعایت کنید تا درگیر مشکلات و تبعات آن نشوید. زمانی که با صداقت از یک موضوعی صحبت می‌کنید حرف و گفتار شما تأثیر بیش‌تری روی مخاطبان دارد. اشتیاق انسان در هنگام صحبت از یک موضوع نشان‌دهنده صادق بودن یا نبودن گفته او است. این موضوع گرچه به صورت صد در صد قابل تشخیص نیست اما در بیش‌تر موارد این گونه است. پس سعی کنید همیشه با صداقت صحبت کنید تا مخاطبان اعتمادشان به شما را از دست ندهند.

۴ـ از خودتان زیاد تعریف نکنید

بسیاری از افراد در هنگام صحبت‌های‌شان به دفعات زیادی از خودشان تعریف می‌کنند که در نظر مخاطب اصلاً کار خوشایندی به حساب نمی‌آید. اگر به هر دلیلی در صحبت‌های‌تان فروتنی را رعایت نمی‌کنید باید بدانید که شنونده‌ها علاقه زیادی به صحبت‌های شما ندارند و اساساً دلیلی برای توجه کردن به حرف‌هایتان ندارند.

یکی از راه‌های افزایش مهارت کلامی و یادگرفتن مهارت‌های بداهه گویی این است که سخنرانی افراد مشهور را مشاهده کنید. فیلم سخنرانی بسیاری از افراد بزرگ مانند استیو جابز و بیل گیتس در فضای وب موجود است و می‌توانید از الگوی سخنرانی آن‌ها استفاده کنید و کمک بگیرید.

در نظر داشته باشید که مخاطب به دنبال تعریف کردن شما از خودتان نیست و بیش‌تر آدم‌ها از این کار متنفر هستند. تواضع و فروتنی شما می‌تواند نظر مخاطبان زیادی را جلب کند. همچنین نقل قول از بزرگان هم در بین صحبت‌های‌تان می‌تواند نتیجه بسیار خوبی داشته باشد.

برای مثال شما در بین صحبت‌های‌تان می‌توانید از نظرات صاحب سبکان حوزه مورد بحث‌تان وام بگیرید. پس بهتر است صحبت‌های‌تان را به دو قسمت تبدیل کنید و در بخشی نظرات و صحبت‌های خودتان را مطرح کنید و بین صبحت‌ها هم از افراد دیگر و صاحب نظران دیگر وام بگیرید.

۵ـ تن صدای‌تان را بیش‌ از حد بالا نبرید

بسیاری از افراد صدای خود را تا حد ممکن بالا می‌برند و این موضوع در نظر مخاطب موضوع چندان جالبی نیست. از طرف دیگر بالا بردن صدا، لرزش زیادی را برای صدا شما به وجود می‌آورد و باعث بروز مشکلاتی در بیان شما می‌شود. مهارت‌های فن بیان و بداهه گویی برخی اوقات به قدری ساده هستند که حتی تصور آن را هم ندارید.

اکنون که به خوبی می دانید مهارت کلامی چیست، پس بهتر است تمامی راه‌های افزایش مهارت کلامی و نکات موجود در این مطلب را روی یک تکه کاغذ یادداشت کنید و قبل از سخنرانی آن‌ها را تمرین کنید. تمرین کردن همین نکات ساده باعث می‌شود به مرور زمان مهارت‌های فن بیان برتر در شما نهادینه شود.

یکی دیگر از کارهایی که می‌توانید برای بهتر صحبت کردن استفاده کنید، نوشیدن آب در هنگام خشکی گلو است، بهترین کار این است که شما قبل از سخنرانی آب بنوشید و یک لیوان آب هم در حین سخنرانی داشته باشید تا بتوانید در صورت نیاز از آن استفاده کنید.

۶ـ دقت به نحوه نشستن، ایستادن و زبان بدن

درست ایستادن و دقت داشتن به نحوه نشستن می‌تواند یکی از بهترین کارهایی باشد که پرستیژ سخنرانی شما را حفظ می‌کند. زمانی که شما صحبت می‌کنید دیگران در کنار صدایی که از شما می‌شوند، شما را هم مشاهده می‌کنند و اگر نتوانید به درستی استایل بدن‌تان را حفظ کنید، مخاطب احساس خوبی نخواهد داشت.

زبان بدن نیز یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که باید به آن توجه کنید. زبان بدن در جلب نظر مخاطب اهمیت ویژه‌ای دارد و شما باید بتوانید با زبان بدن درست و اصولی، نظر مخاطب را جلب کنید. نگاه درست به همه شنوندگان و استفاده درست از دست‌ها و حرکات صورت کمک می‌کند تا صحبت‌های تأثیرگذارتری برای مخاطب داشته باشید.

شاید از خود بپرسید درست نشستن چگونه باعث جلب نظر مخاطب می‌شود که در پاسخ به این سؤال باید بدانید که داشتن یک استایل درست نه تنها نظر مخاطب را جلب می‌کند بلکه تأثیر زیادی هم روی نحوه نفس‌گیری شما دارد. اگر شما به درستی ننشینید برای نفس‌گیری دچار مشکلاتی می‌شوید و دائماً نفس کم‌ می‌آورید. قوز کردن یکی از مصداق‌هایی است که می‌توان برای این موضوع داشت.

در هنگام نشستن زاویه کمر و پاها باید به صورت ۹۰ درجه باشد. البته اگر دفعات اولی است که در یک جمع صحبت می‌کنید باید در نظر داشته باشید که ممکن است دچار مشکلاتی در هنگام نفس‌گیری شوید و این موضوع با تمرین درست می‌شود.

طبق تجربه یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید برای نفس‌گیری داشته باشید خواندن یک متن از یک کتاب یا روزنامه با صدای بلند است. در صورت امکان می‌توانید صدای خود را ضبط کنید تا بتوانید اشکالات خود را یادداشت کنید و در تمرین‌های بعدی آن‌ها را رفع کنید.

۷ـ صداهای زیر و بم، پاشنه آشیل بسیاری از سخنران‌ها

تولید صداهای زیر و بم نادرست، ناشی از استرس و عدم اعتماد به نفس کافی است بدین معنی که اگر شما اعتماد به نفس نداشته باشید قطعاً باید منتظر صداهایی با شیب زیاد یا کم در سخنرانی‌تان باشید. بسیاری از وقت‌ها شما در یک همایش و یا سخنرانی نشسته‌اید و حتی حواستان هم نیست اما به ناگهان متوجه خروج صدایی بسیار بلند و ناهنجار از شخص گوینده می‌شوید.

ناتوانی از کنترل صداهای زیر و بم یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که اشخاص بی تجربه دارند. بهتر است برای کنترل صداهای زیر و بم‌تان تمرین کتاب‌خوانی و روزنامه‌خوانی داشته باشید اما تجربه صحبت در جمع هم یکی از مهم‌ترین تمرین‌ها برای کنترل صداهای زیر و بم است.

۸ـ آماده بودن

حتی اگر یک سخنران حرفه‌ای باشید اما قبل از سخنرانی تمرین نکنید ممکن است به مشکل بخورید. مشکلات ناشی از عدم آمادگی در سخنرانی می‌تواند دردسرهای زیادی برای شما به وجود بیاورد. بهتر است قبل از سخنرانی یک برگه آماده کنید و تمامی نکات و موضوعاتی که می‌خواهید از آن صحبت کنید را یادداشت کنید تا بتوانید بدون استرس و نگرانی صحبت کنید. بهتر است تمامی مثال‌ها و نقل قول‌ها را هم یادداشت کنید. یادداشت این موضوعات کمک می‌کند تا نگرانی کمتری بابت صحبت‌های‌تان داشته باشید.

۹ـ ارائه منابع و مستندات در سخنرانی

بسیاری از وقت‌ها در بین صحبت‌ها یک یا چند نقل قول مطرح می‌کنید که شونده از آن‌ها لذت می‌برد اما بهتر است منابع صحبت‌های‌تان را هم مطرح کنید. مطرح کردن منبع صحبت‌ها کمک می‌کند شنونده با اعتماد بیش‌تری به حرف‌ها و صحبت‌های شما توجه کند. البته ممکن است برخی از سخنرانی‌ها به گونه‌ای باشد که نیاز به ارائه مستندات زیادی داشته باشد.

در این صورت بهتر است یک فایل پی‌دی‌اف آماده کنید و منابع‌تان را در آن ذکر کنید. ذکر منابع می‌تواند ارزش و اعتبار صحبت‌های شما را تا چندین برابر افزایش دهد. البته نیازی نیست که برای بدیهیات یا نقل‌قول‌های ساده منبع ذکر کنید. ‌پس ارائه منابع و مستندات هم می‌تواند یکی از مهارت‌های مهم در فن بیان و بداهه گویی باشد.

۱۰ـ بداهه‌ گویی را تمرین کنید

در قسمت‌های قبل گفته شد که هیچ سخنرانی بداهه‌ و بدون تمرینی نداشته باشید اما ممکن است به هر دلیل در شرایطی قرار بگیرید که مجبور به سخنرانی بداهه شوید.آموختن مهارت‌های سخنرانی بداهه گویی می‌تواند باعث درخشش شما در جمع یا کنفرانس‌ها شود. تمرین بداهه گویی یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که برای تقویت فن بیان می‌توانید صورت دهید.

برای تمرین بداهه گویی یک موضوع عجیب مشخص کنید و در همان لحظه در مورد آن با خودتان صحبت کنید. اگر می‌خواهید در مهارت‌های فن بیان برتر و حرفه‌ای شوید باید سعی کنید در هر لحظه قدرت و مهارت های سخنرانی بداهه را داشته باشید. حتی در جمع‌های خانوادگی و فامیلی نیز می‌توانید تمرین بداهه گویی کنید. قطعا جمع‌های خانوادگی و فامیلی در روزهای عادی ما تشکیل می‌شوند و اگر بخواهید فن بیان‌تان را تقویت کنید می‌توانید از این پتانسیل استفاده کنید.

۱۱ـ شوخی و خوش خنده بودن را فراموش نکنید

شما هم به هیچ عنوان دوست ندارید که پای صحبت‌های یک انسان خشک و عبوس بنشینید. پس سعی کنید شوخی‌ها و مزاح‌های مناسب و متناسبی را برای سخنرانی‌تان مشخص کنید و از آن‌ها استفاده کنید. در شوخی‌ها باید مراقب خط قرمزها باشید. اعتقادات، سلیقه‌های ورزشی، قومیت‌ها و دیگر موضوعات ممیزی را در بین شوخی‌های‌تان استفاده نکنید تا بتوانید بازخورد خوبی بگیرید.

استفاده نابه‌جا از برخی از شوخی‌ها نه تنها بر مخاطب اثر مثبت نمی‌گذارد بلکه می‌تواند موجب ناراحتی جمعی از مخاطبین شود. در بین جمع نیازی نیست که فقط خودتان شوخی کنید و برای عوض کردن فضا می‌توانید از حضار هم استفاده کنید. برای مثال ممکن است شما با یکی از حضار جمع خاطره مشترکی داشته باشید، از او بخواهید آن خاطره مشترک را تعریف کند. این کار باعث ایجاد تعامل در فضا می‌شود و اثرات مثبت زیادی برای کیفیت سخنرانی شما دارد.

۱۲ـ متکلم وحده نباشید

ممکن است در یک جمع از شما درخواست صحبت شود. در این صورت ممکن است متناسب با نیاز شما چند دقیقه یا حتی چند ساعت صحبت کنید. اما آیا چند ساعت یا حتی چند دقیقه صحبت یک طرفه کار درستی است؟

قطعاً خیر. شما به عنوان یک سخنران باید سعی کنید از نظرات و صحبت‌های دیگر افراد جمع هم صحبت کنید. مدیریت این کار کاملا به صلاح دید شما دارد اما باید از پتانسیل‌های جمع حاضر استفاده کنید.

برای مثال می‌توانید بعد از هر نیم ساعت نظرات حضار را در مورد صحبت‌های ارائه شدتان بپرسید یا مثلا پرسشی مطرح کنید و نظرات حضار را جویا شوید. تمامی این کار به ایجاد تعامل ختم می‌شود که می‌تواند اثربخشی صحبت‌های شما را افزایش دهد.

البته در این کار زیاده‌روی نکنید، زیاده‌روی در این کار باعث عدم تمرکز شما می‌شود و ممکن است مخاطب هم از بحث اصلی دور شود و به عبارتی رشته کلام از دست برود. پس مراقب تعادل در این موضوع باشید، اگر تا این قسمت تمامی نکات فن بیان و مهارت‌های کلامی را آموخته‌اید به شما تبریک می‌گوییم چرا که تقریبا با ۹۰ درصد مهارت‌ کلامی و فن بیان آشنا شده‌اید.

۱۳ـ مدیریت زمان

مهارت‌های فن بیان بسیار زیاد هستند و در این مطلب مهم‌ترین مهارت‌ها را بررسی کردیم و راهکارهای به دست آوردن این مهارت‌ها را هم مطرح کردیم. تمامی مهارت‌های کلامی و فن بیان در صورتی اثربخش هستند که مدیریت زمانی خوبی داشته باشید.

اگر ۱۲ مهارت بالا را استفاده کنید اما زمان صحبت و سخنرانی خود را کنترل نکنید، سخنرانی خوبی نداشته‌اید. مدیریت زمان و برنامه ریزی درست به قدری مهم است که حتی برخی از بزرگترین سخنران‌ها هم در آن دچار مشکل هستند، اگر به دوران تحصیل خود فکر کنید قطعاً روزهایی را به یاد می‌آورید که معلم یا استاد به کلاس درس می‌آمد اما وارد بحث‌های حاشیه‌ای می‌شد و مطلب نیمه تمام می‌ماند.

این موضوع نمونه‌ای بارز از عدم مدیریت زمان است. برای مدیریت زمان تمرین زیادی لازم است و این گونه نیست که در یک ماه یا شش ماه به آن مسلط شوید.

۱۳ تکنیک بداهه گویی؛ تقویت مهارت‌های کلامی و فن بیان

راجع به برخی از کلمات ۴ الی ۵ خط سخنرانی کنید

یکی دیگر از تکنیک‌های بداهه گویی که می‌توانیم به آن اشاره داشته باشیم، ترتیب دادن یک سخنرانی راجع به برخی از کلمات است. برای مثال یک کتاب را بردارید و به صورت تصادفی یکی از صفحات آن را باز و از آن صفحه چند کلمه را انتخاب کنید. سپس در رابطه با هر یک از کلمات انتخاب شده ۴ الی ۵ خط سخنرانی کنید.

تقویت این تکنیک از تکنیک های بداهه گویی، به شما کمک می‌کند که دایره لغات خود را افزایش دهید و بتوانید در مواقع اصلی به درستی و با استفاده از بهترین کلمات، تسلط کلامی داشته باشید و صحبت کنید. همچنین می‌توان گفت این شیوه مناسب است، چرا که شما در یک محیط تنها هستید و جایی برای خجالت کشیدن وجود ندارد؛ پس به راحتی به این موضوع بپردازید.

به مطبوعات توجه ویژه داشته باشید

از دیگر تکنیک‌های بداهه گویی که می‌تواند به شما کمک به‌سزایی کند، گوش دادن به اخبار و یا خواندن روزنامه و مجله‌ها است. این شیوه نیز به شما کمک می‌کند که با واژه و کلمات بیشتری آشنایی پیدا کرده و مهارت‌های کلامی خود را تقویت کنید. هر چه شما با تعداد کلمه بیشتری آشنا شوید، می‌توانید راحت‌تر سخنرانی کنید.

توصیه می‌شود کلمات جدیدی که یاد می‌گیرید را به همراه مترادف آن‌ها روی یک کاغذ یادداشت کنید و هر چند وقت یکبار به عنوان یادآوری به آن‌ها نگاهی بیندازید و حتی در صحبت‌های روزانه خود از آن‌ها استفاده کنید تا به خوبی در ذهن شما جای گیرند.

اصوات نامفهوم و تکیه کلمات خود را یادداشت و آن‌ها را برطرف کنید

حذف اصوات نامفهوم و تکیه‌کلام، از دیگر تکنیک های بداهه گویی به حساب می‌آید که توجه به آن‌ها می‌تواند تأثیر مثبتی بر مهارت‌های سخنرانی بداهه شما داشته باشد. برای این کار لازم است در محیط خانه سخنرانی کوتاهی را انجام دهید و صدای خود را با استفاده از گوشی همراه خود ضبط کنید.

سپس به صدای ضبط شده خود به صورت دقیق گوش دهید و کلماتی که به طور مکرر از آن‌ها استفاده کرده‌اید را روی یک کاغذ یادداشت کنید؛ همچنین اصوات نامفهومی که به گوشتان می‌خورد را نیز بنویسید.

پس از این کار و نوشتن تمام موارد، باید تمرینات خود را در جهت یک سخنرانی بدون استفاده از چنین مواردی انجام دهید. از طرفی اگر در زمان صحبت کردن از اصواتی چون عهه، اووم یا … استفاده می‌کنید، باید بدانید که این کار بدترین موردی محسوب می‌شود که می‌توانید در حین صحبت کردن استفاده کنید؛ پس هر چه زودتر نسبت به ترک کردن آن‌ها اقدام کنید.

صدایی رسا داشته باشید

داشتن صدای رسا یکی از مهارت‌های صحبت کردن به حساب می‌آید که باید برای آن به خوبی تمرین کنید. دقت داشته باشید که هر چه صدای شما رسا و بلندتر باشد، تأثیر بهتری را از شنوندگان دریافت خواهید کرد، چرا که مطلب شما می‌تواند تأثیرگذاری بهتری داشته باشد. دقت داشته باشید که اگر صدای شما به اندازه کافی بلند و رسا نباشد، شنونده دیگر علاقه‌ای به گوش دادن صحبت‌های شما نخواهد داشت.

البته باید متذکر شد که منظور از صدای بلند و رسا، داد و فریاد زدن نیست، چرا که اگر صدای شما بیش از حد بلند باشد، می‌تواند موجب آزار و اذیت فرد نیز بشود و او را از گوش سپردن به صحبت‌های شما منصرف کند، همچنین این شیوه از صحبت کردن در بسیاری از مواقع، به درستی حق مطلب را ادا نمی‌کند.

به طور محکم و مطمئن صحبت کنید

محکم و مطمئن صحبت کردن یکی از تکنیک های بداهه گویی به حساب می‌آید. شما باید در لحظه که تصمیم به صحبت کردن می‌گیرید، به طور مطمئن و محکم حرف خود را بزنید. این موضوع باعث می‌شود که طرف مقابل حس بهتری پیدا کند و شما را یک فرد ماهر و حرفه‌ای در زمینه صحبت کردن بداند.

این موضوع در بسیاری دیگر از شرایط نیز صدق می‌کند؛ یعنی شما در هر زمینه‌ای مطمئن و محکم باشید، طرف مقابل را متقاعد می‌سازید که به حرف و رفتار شما اعتماد کند. در سخنرانی و بداهه گویی‌ هایی که انجام می‌دهید مهارت های صحبت کردن را دست کم نگیرید چرا که می‌تواند در بسیاری از مواقع شما را از چالش‌های مختلف نجات دهد.

کتاب و مقاله‌های مرتبط با فن بیان و بداهه گویی را مطالعه کنید

بسیاری از افراد تا به حال برای ارتقا و بهبود بخشیدن مهارت‌های کلامی خود از کتاب و مقاله‌های گوناگون استفاده کرده‌اند و نتیجه مناسبی نیز به دست آورده‌اند. کتاب خواندن یکی از اقداماتی به حساب می‌آید که خود به تنهایی از تکنیک های بداهه گویی است، اما شما می‌توانید در رابطه با این موضوع، کتاب‌های مخصوص و دقیق‌تری را خریداری و مطالعه کنید.

تمرین کنید تا کلمات بی‌ربط را به یکدیگر ربط دهید

شما باید خود را برای بسیاری از شرایط متفاوت آماده کنید که یکی از این شرایط، صحبت کردن در رابطه با موضوعات متفاوت است؛ از همین جهت توصیه می‌شود به تمرین چنین موضوعی بپردازید. برای مثال سه کلمه متفاوت مانند خورشید، قیمه و کفش را انتخاب کنید و در رابطه با آن‌ها یک سخنرانی را ترتیب دهید. شما باید در رابطه با این کلمات به گونه‌ای صحبت کنید که در آخر آن‌ها به یکدیگر مرتبط شوند. این موضوع یکی از تکنیک های تقویت بداهه گویی به حساب می‌آید که فن بیان شما را نیز تقویت می‌کند.

لحن خود را تغییر دهید

یکی از مهارت‌های صحبت کردن، توانایی تغیر لحن است. شما باید امکان انجام چنین کاری را داشته باشید تا بتوانید به خوبی در این زمینه به مهارت برسید. برای مثال در یک متن که کاملا جدی است، جمله‌ای طنز قرار گرفته، بدون شک اگر شما چنین جمله‌ای را با همان لحن قبلی برای شنونده‌ها بیان کنید، هیچکس به آن نخواهد خندید؛ بنابراین شما باید توانایی تغییر لحن را داشته باشید تا به درستی بتوانید منظور خود را به شنونده برسانید. دقت داشته باشید که تغییر لحن یکی از تکنیک های تقویت بداهه گویی است و نباید به سادگی از کنار آن گذشت.

زبان بدن خود را تقویت کنید

زبان بدن یکی از مهارت و تکنیک‌های تقویت بداهه گویی لازمی به حساب می‌آید که شما در راستای تقویت فن بیان باید به آن بپردازید. داشتن این مهارت به شما این امکان را می‌دهد که منظور و هدف خود را به درستی به اطرافیان برسانید.

دقت داشته باشید که اگر چنین مهارتی نداشته باشید، نمی‌توانید به خوبی حق مطلب را برسانید. در رابطه با تقویت این مهارت، نکته‌های بسیاری وجود دارد که می‌توانید به آن‌ها توجه داشته باشید و از آن‌ها استفاده لازم را ببرید.

در آینه مهارت‌های سخنرانی بداهه خود را تقویت کنید

اگر به دنبال تقویت تکنیک‌های تقویت بداهه گویی است، می‌توانید در آینه تمرین کنید. یک موضوع انتخاب کنید و برای سخنرانی آن آماده شوید. سپس روبروی آینه بایستید و با فردی که در آینه است، صحبت کنید.

در این حین به نوع کلمات، لحنی که استفاده می‌کنید، سرعت صحبت کردن و مواردی از این دست توجه داشته باشید؛ حتی می‌توانید در این حین از خودتان فیلم بگیرید و سپس به آنالیز آن بپردازید. نقاط ضعف و نقاط قوت خود را یادداشت و سپس نقاط ضعف را برطرف و نقاط قوت را تقویت کنید. تکرار این کار شما را به مهارت بالایی می‌رساند. پس از انجام چندباره این کار، متوجه تغییری که در این جهت برای شما پیش آمده است، می‌شوید.

تمرین تند گویی کنید

هر چه شما بتوانید با سرعت بیشتری یک متن را بدون غلط و به صورت روان مطالعه کنید، به مهارت بیشتری در صحبت کردن می‌رسید. به نوعی می‌توان گفت تمرین تند گویی یکی از مهارت‌ های کلامی به حساب می‌آید که اگر شما در آن مهارت کافی به دست آورید، می‌توانید به خوبی صحبت کنید.

تند گویی یکی از تکنیک های تقویت بداهه گویی است، پس نسبت به توسعه و تقویت آن اقدامات لازم را انجام دهید و از کنار آن ساده نگذرید. البته باید متذکر شد که تند گفتن کلمات در زمان سخنرانی، کار درست و توصیه شده‌ای نخواهد بود؛ چرا که این موضوع می‌تواند فرد شنونده را آزار دهد و باعث کلافگی بیش از حد او شود.

اطلاعات خود را افزایش دهید

افزایش و کسب اطلاعات بیشتر، از تکنیک های تقویت بداهه گویی محسوب می‌شود. اگر شما در رابطه با مسائل گوناگون، اطلاعات مناسبی داشته باشید، می‌توانید بهتر سخنرانی کنید و نسبت به صحبت‌های خود مطمئن باشید.

لازم به ذکر است که هر چه شما نسبت به سخنان خود مطمئن‌تر باشید، تأثیر بیشتری بر افراد خواهید داشت؛ بنابراین سعی کنید که از طریق راه‌های گوناگون، اطلاعات خود را افزایش دهید. از جمله مواردی که در این راستا به شما کمک می‌کنند، می‌توان کتاب، فیلم، مستند، اخبار و … را نام برد.

در سخنرانی از کلمه من استفاده نکنید

یکی از مشکلاتی که در بسیاری از سخنرانی‌ها دیده می‌شود، استفاده از کلمه «من» است. هر چه شما بیشتر در زمان سخنرانی از کلمه «من» استفاده کنید، حس بدتری را به شنونده القا خواهید کرد؛ چرا که فرد فکر می‌کند شما در حال تعریف کردن از خود و فخرفروشی هستید و قطعاً چنین موضوعی باب میل هیچ‌کس نخواهد بود. توصیه می‌شود به این نکته دقت داشته باشید و اگر از این دست افراد هستید، بهتر است این مشکل را برطرف کنید.

بهترین نمونه بداهه‌ گویی

بعد از اینکه آموزش بداهه گویی را کاملاً درک کردید، وقت آن می‌رسد تا چند نمونه بداهه گویی را مشاهده کنید. در این بخش، بهترین نمونه بداهه گویی حرفه‌ای را مشاهده خواهید کرد. لازم به ذکر است که بهترین روش و نمونه، استفاده از روش PREP است. این روش که توسط بسیاری از متخصصان تأیید شده است، دارای چهاربخش می‌باشد. هر یک از این حروف، معنای خاصی می‎دهند که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

اولین بخش این روش، یعنی P، برای کلمه point بکار می‌رود که به معنی بیان اصل مطلب است. یعنی بهتر است حاشیه رفتن را کنار گذاشته و نکته اصلی موضوع را ارائه دهید. دومی حرف از این روش منحصربه‌فرد، R می‌باشد که اول کلمه Reason است. همان‌طور که می‌دانید، این کلمه به معنای دلیل بوده است. شما باید دلایل کاملاً منطقی برای هر توضیح خود داشته باشید تا بتوانید مخاطب را قانع کنید. توجه داشته باشید که از ارائه دلایل پوچ و بی‌منطق خودداری کنید. زیرا موجب می‌شود که اعتبار شما زیرا سؤال رود.

بخش سوم که حرف E را نشان می‌دهد، مخفف کلمه Example است که به این معنی است که شما باید برای دلایل خود، مثال‌های محکم و مستندی ارائه دهید. این امر در بداهه گویی حرفه‌ای موجب می‌شود که اعتماد گفته‌های شما افزایش یابد. به یاد داشته باشید که باید دلایل شما کاملاً قابل‌درک و ملموس باشند. درنهایت که بخش چهارم حرف P را نشان می‌دهد، مخفف کلمه Point بوده که مجدداً تکرار می‌شود. این بدان معنی است که شما باید موضوع اصلی خود را دوباره تکرار کنید تا اثربخشی آن بیشتر از قبل باشد.

جمع بندی

مهارت‌های فن بیان یکی از مهم‌ترین آموزش‌هایی است که هر انسانی به آن‌ها نیاز دارد. فرقی نمی‌کند که شما چه تحصیلاتی دارید و در چه شاخه‌ای مشغول به فعالیت هستید در هر صورت نیاز است که مهارت‌های فن بیان و صحبت کردن را یاد بگیرید و تسلط کلامی بر صحبت‌هایتان داشته باشید.

در جلسات و آکادمی‌های توسعه فردی معمولا تمرین‌هایی برای این مهارت‌ها داده می‌شود اما ممکن است شما به کمک تمرین‌های شخصی و ارائه شده در همین مطلب مهارت‌های کلامی و بداهه گویی را فرابگیرید. برای تسلط بر مهارت‌ های کلامی بهترین کار تمرین مداوم است، خوشبختانه تمرین‌های فن بیان دشوار نیستند و بامداومت می‌توانید بر آن‌ها تسلط کلامی پیدا کنید.

برخی از سوالات رایج:

۱.دلیل اهمیت بداهه گویی چیست؟

فن بیان و بداهه گویی یکی از مهم‌ترین موضوعات در بحث توسعه فردی است. اگر شما فن بیان خوبی داشته باشید می‌توانید خیلی راحت خواسته‌ها و مشکلات خود را بیان کنید. مهارت‌های کلامی جزییات زیادی دارند و یادگیری آن‌ها در یک زمان محدود امکان‌ پذیر نیست اما با تمرین مکرر می‌توانید به مهارت‌های فن کلام و مهارت‌ های کلامی مسلط شوید.

۲.چرا باید به مهارت‌‌های کلامی توجه ویژه‌ای داشت؟

یادگیری مهارت‌های کلامی نقش بسیاری مهمی در روابط روزمره ما دارد و همه ما می‌دانیم که قسمت اعظمی از زندگی ما را همین روابط روزمره تشکیل می‌دهد. در کشورهای خارجی و تراز اولی مانند سوئد، نروژ، آمریکا، آلمان و… توجه ویژه‌ای به مهارت‌ های کلامی شده است به طوری که در تمامی مدارس و دانشگاه این درس به عنوان یک عنوان آکادمیک تدریس می‌شود.

۳.راهکارهای مهم و اثرگذار در تقویت فن بیان و مهارت‌ های کلامی کدامند؟