مفهوم حل مساله (Problem-Solving) ، راهکار یادگیری مهارت حل مساله

همه ما در زندگی با مسائل کوچک و بزرگی مواجه می­شویم که لازم است برای آن ها راه حل درست و منطقی  داشته باشیم. اما گاهی افراد از این مهارت برخوردار نیستند و در نتیجه در هنگام بروز مسائل نمی­توانند تصمیم درستی بگیرند. حل مسئله چیست؟ حل مسئله مهارتی است که تمام افراد باید نسبت به آن دانش کافی داشته باشند تا در هنگام بروز مشکلات مختلف نظیر مشکلات کاری، روابط عاطفی، مشکلات خانوادگی، مشکلات تحصیلی و … درمانده نشوند و بتوانند بهترین تصمیم را بگیرند.

بهترین دوران برای یادگیری مهارت حل مساله در دوران مدرسه و دانش آموزی است تا افراد بتوانند در آینده و در سنین بالاتر هنگام بروز مشکلات بهترین راه حل را انتخاب و آن را حل کنند. در این مقاله قصد داریم شما را به طور کامل با حل مسئله و مهارت حل مسئله آشنا سازیم همچنین به شما راهکارهایی برای یادگیری مهارت حل مساله آموزش دهیم.

حل مساله چیست؟

تعریف حل مسئله چیست ؟ حل مساله (Problem solving) مهارتی است که به ما در حل مسائل زندگی کمک می­کند. به کمک این مهارت ما قادر هستیم بهترین تصمیم را در هنگام بروز مسائل بگیریم. افرادی که از توانایی حل مساله برخوردار هستند معمولا در کارهای خود موفق­تر بوده و از شادی بیشتری در زندگی برخوردار هستند. همچنین عزت نفس بالا از ویژگی های این افراد است.

افرادی که مهارت حل مساله را به خوبی فرا گرفته باشند از مشکلات به عنوان پلی برای پیشرفت استفاده می­کنند و آن ها را فرصتی می­دانند که در شکوفایی استعداد آن ها موثر است. این افراد معمولا با ارائه بهترین راه حل قدرت ذهن خود را پرورش داده و در نتیجه افراد خلاقی هستند.

افراد در برخورد با بروز مسئله چند دسته هستند؟

هنگامی که مساله ­ای رخ می­دهد همه افراد یکسان با آن برخورد نمی­کنند و در نتیجه برخی ممکن است به مواد مخدر و یا مشروبات الکلی روی بیاورند که به این واکنش ­ها واکنش ناسازگاری می­گویند و عملا راه حلی بیهوده و غیر عقلانی است.

همچنین ممکن است برخی دیگر نیز سعی کنند با مساله کنار آمده و هیچ اقدامی برای حل آن نمی­کنند که به این دسته از واکنش افراد واکنش سازگارانه میگویند.

اما سومین گروه معمولا با برنامه­ ریزی دقیق و تلاش بسیار و در عین حال صبر و حوصله کافی با مسائل مقابله کرده و آن­ها را حل می­کنند که به این گروه افراد مساله مدار می­گویند. ان افراد از مهات حل مسئله بالایی برخودار هستند. همه افراد می­توانند از این مهارت برخوردار باشند فقط کافی است که خودشان انتخاب کنند.

علل نداشتن مهارت حل مساله

متاسفانه بسیار از افراد مهارت حل مسئله را به خوبی یاد نگرفته­ اند و توانایی حل مساله آن­ها پایین است این در حالی است که خودشان نسبت به این موضوع بی اطلاع هستند و هنگامی که مساله­ ای رخ می دهد نمی توانند راه حلی درست و منطقی برای آن انتخاب کنند از جمله دلایل این ناتوانی در حل مساله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. شخص نمی تواند علت اصلی بروز مشکل  را پیدا کند و عواملی که موجب شده ­اند مشکل به وجود بیاید را نمی شناسد.
2. برخی دیگر در حل مساله بسیار عجول هستند و این باعث می شود تصمیم درستی نگیرند و نتوانند بهترین راه حل را انتخاب کنند.
3. برخی افراد فقط از الگوهای علمی استفاده می­کنند به این معنا که در هنگام بروز مساله تفکر نمی­کنند و فقط راه­ حل­هایی که برای حل مساله وجود دارد را به کار می­برند نه بهترین راه­ حل.

گام­های حل مساله

اگر هنگام بروز مسائل چهار گام زیر را به همراه پرسشگری بدانید در حل آن­ها به شما کمک بسیار زیادی خواهد نمود. چهار گام اصلی حل مساله به شرح زیر است.

۱: علل بروز مسئله

ابتدا لازم است شما بتوانید علل مختلف حل مسئله را پیدا کنید. یک مساله ممکن است علل بسیار زیادی داشته باشد اما شما باید سعی کنید با داشتن اطلاعات کافی و پرسیدن از افرادی که در حل آن مشکل تخصص کافی دارند اصلی­ ترین علل ایجاد آن مشکل را بیان کنید.

۲: انتخاب بهترین راه­ حل

برای حل یک مساله راه­ حل­های متفاوتی وجود دارد اما شما باید قادر به انتخاب مناسب ترین راه حل باشید. برخی گمان می­کنند برای حل یک مساله فقط یک راه دارند ولی این اشتباه است. شخص باید فکر خلاقی داشته باشد تا بتواند راه ­­حل­های جدیدی پیدا کرده و بهترین راه حل را انتخاب کند.

۳: انتخاب بهترین راه حل

هنگامی که راه حل­های مختلفی را پیدا کردید لازم است به بررسی آن ها بپردازید. پس از بررسی دقیق از جنبه­ های مختلف می­توانید بهترین راه حل را انتخاب کنید در واقع در این مرحله شما محدود هستید که فقط یک راه را انتخاب کنید. پس باید اطلاعات کافی داشته و بتوانید بهترین راه را انتخاب نمایید.

۴: اجرای روش انتخاب شده و بازبینی آن

اکنون شما بهترین راه حل را از بین چندها روشی که به ذهن شما رسیده است انتخاب کرده اید. حال باید بتوانید آن را اجرایی کرده و به پیامدهای آن توجه نمایید. آیا بعد از اجرای این راه حل واقعا مشکل حل شده است؟ از نتیجه رضایت دارید؟ اگر جواب منفی است باید مجددا مراحل را طی کنید تا بتوانید روش منطقی تری برای آن پیدا کنید. در واقع حل یک مساله زمانی انجام شده است که دیگر مساله ­ای در کار نباشد و برای شما دردسر نداشته باشد.

عوامل موثر بر حل مساله

هنگامی که مساله ­ای برای شما به وجود می­ آید، عواملی می­توانند در حل آن اثرات مطلوب یا نامطلوب بگذارند که در ادامه سعی کردیم مهم­ترین این عوامل را برای شما بیان کنیم.

داشتن اطلاعات و آگاهی

یکی از مسائلی که در حل مساله مهم است داشتن آگاهی در مورد حل آن مساله است. فراموش نکنید حل یک مساله مستلزم دانش و آگاهی بسیار زیاد در مورد آن مساله و راه حل­ه ای موجود است. مثلا اگر رتبه ده هزار را در کنکور کسب کرده ­اید باید اطلاعات کافی در مورد انتخاب رشته داشته باشید تا بتوانید رشته ­ای که بیشتر دوست دارید را انتخاب کنید.

فشار اجتماعی

یکی دیگر از مسائلی که در فرایند حل مساله می­تواند تاثیر داشته باشد فشارهای اطرافیان در هنگام بروز مشکلات است که می تواند در حل مساله و انتخاب راه حل مناسب تاثیر بگذارد.

موقعیت شخص

موقعیتی که شخص در آن قرار گرفته است نیز می تواند در تصمیم­گیری او مداخله کند و تاثیر داشته باشد. مثلا وقتی شخصی در جمعی که سیگاری هستند قرار گیرد ممکن است نتواند درخواست دوستان خود را رد کند سیگار مصرف کند.

راهکارهایی برای یادگیری مهارت حل مساله

داشتن راه حل برای افزایش مهارت حل مساله از اهمیت بسیار زیادی برخودار است که موجب پیشرفت و هک رشد نیز می شود. ما تلاش کردیم برای شما راهکارهایی را بیاوریم که با استفاده از آن ها می­توانید مهارت حل مسئله خود را در هنگام بروز مشکلات افزایش دهید.

در هر شرایطی تامل و تدبر کنید

هنگامی که می­خواهید مساله­ ای حل کنید در هر شرایطی حتی بدترین شرایط تامل کنید تا هر کاری که انجام می­دهید را به خاطر بسپارید. همچنین می­توانید هر آن چه برای حل مساله انجام داده اید یادداشت کنید تا بتوانید به دیگران آن را یاد دهید و یا در موقعیت­های مشابه برای حل مسائل از آن استفاده کنید.

همیشه طالب علم باشید

در هر زمینه ­ای که فعالیت می کنید ممکن است با مسائل گوناگونی مواجه شوید. یک نکته را هیچ وقت فراموش نکنید برای همیشه یک دانش آموز باشید و دائما سعی کنید چیزهای جدید یاد بگیرید تا بتوبانید به توسعه فردی دست پیدا کنید. فراموش نکنید موفقیت حد و مرزی ندارد و باید مهارت های خود را روز به روز افزایش دهید تا بتوانید  مسائل گوناگون را حل کنید.

داشتن خلاقیت

یکی دیگر از مهارت هایی که باید داشته باشید و بتوانید به کمک آن حل مساله انجام دهید داشتن خلاقیت است. سعی کنید قدرت خلاقیت خود را با تمرین فزایش دهید. فراموش نکنید این مهارت یاد گرفتنی است و می­توانید با استفاده از روش های علمی مانند طوفان فکری خلاقیت خود را افزایش دهید. فراموش نکنید یک ایده حتی اگر خیلی پوچ هم به نظر بیاید می تواند در توانایی و افزایش خلاقیت شما موثر باشد پس ایده­ها و افکار خود را سرکوب نکنید.

خود را سرزنش نکنید

هنگامی که در برخورد با مسائل نمی­تواند آن را حل کنید به هیچ وجه خود را سرزنش نکنید. این در حالی است که همین سرزنش موجب می­شود نتوانید مشکلات خود را حل کنید و خودش ایجاد دشواری می­کند. همیشه سعی کنید در هنگام بروز مشکلات از دور به قضیه نگاه کنید. یعنی عقب نشینی کنید و به دنبال راه حل باشید.

تغییر دادن دیدگاه خود

سعی کنید هنگام بروز مسائل با دید روشن­ بینانه­ تری به قضیه نگاه کنید. همچنین اگر بتوانید از دید دیگران به مساله نگاه کنید می­تواند راه حل منطقی­ تری انتخاب کنید.

مشورت با دیگران

هنگامی که یک مساله یا مشکل برای شما به وجود می ­آید مکن است شما نتوانید به صورت منطقی قضیه را استدلال کنید بنابراین سعی کنید از دیگران کمک بگیرید تا بتوانند به شما دید بهتری بدهند. همچنین مشورت گرفتن از افرادی که ممکن است قبلا با مساله­ای مشابه برخورد کرده ­اند نیز راه حلی درست و منطقی به نظر می­ آید. سعی کنید  همیشه با همکاران خود در ارتباط بوده و در هنگام بروز مسائل از آن­ها کمک بگیرید.

مراقب سلامت خود باشید

فراموش نکنید اگر سلامتی جسمی شما به خطر بیفتد نمی­توانید به خوبی کار کنید. در نتیجه لازم است مراقب سلامت خود باشید. از کار کردن بیش از حد و نشستن پشت میز در طولانی مدت بپرهیزید و در کنار تغذیه سالم از ورزش کردن غافل نشوید. همچنین فراموش نکنید خواب کافی برای مغز شما ضروری است تا بتوانید به خوبی از آن استفاده نمایید.

ساده سازی مسائل

برای هر یک مساله سعی کنید تا جایی که امکان دارد مساله را به ساده­ ترین حالت ممکن در آورده و سپس آن را حل کنید. سپس لازم است اقداماتی که باید برای حل مساله انجام دهید را یادداشت و بازبینی کنید.

مساله برای شما یک فرصت است

فراموش نکنید مهارت حل مساله موجب می­شود شما در کارها موفقیت بیشتری به دست آورید. فراموش نکنید هنگام حل مساله یکی از مهم ترین مسائل طرز فکر شما است. اگر در هنگام بروز مشکل نا­امید شوید و یا در حدی مضطرب شوید که نتوانید تصمیم بگیرید نمی­توانید آن را نیز حل کنید. بنابراین سعی کنید نگرش خود را در مورد مسائل تغییر دهید و به آن ها به منزله فرصتی برای پرورش خلاقیت و یادگیری نگاه کنید.

شجاع باشید

یکی از مواردی که در هنگام بروز مساله نباید آن را فراموش کنید این است که شما که هستید و چرا الان با این مشکل مواجه اید؟ سعی کنید شجاعت داشته باشید و اصالت خود را به خود یادآوری کنید. فراموش نکنید این مشکل شما است و هیچ کس به اندازه شما نمی­تواند آن را به خوبی بشناسد و حل کند.

تعهد به خود

سعی کنید در هنگام بروز مشکلات نسبت به حل مساله متعهد بوده و پس از طی مراحل لازم تا آخر ایده­های خود را اجرایی کنید تا بتوانید نتیجه آن را ببینید.

واقع­ بین بودن

سعی کنید هنگامی که با یک مساله موجه هستید از احساساتی عمل کردن خودداری نموده و به طور منطقی به قضیه نگاه کنید.

صبر کنید و زود قضاوت نکنید

برخی افراد هنگامی که با مساله ­ای در کار یا زندگی خود مواجه می­شوند سرسری تصمیم می­گیرند و اتفاقا بدترین تصمیم را هم عملی می­کنند. سعی کنید با صبوری اقدام به حل مساله کنید و با قضاوت زود­هنگام خیلی سریع انتخاب نکنید.

نترسید و اشتباهات خود را بپذیرید

سعی کنید از انتخاب یک روش جدید برای حل مساله اصلا نترسید زیرا ترس موجب می­شود نتوانید تصمیم درستی بگیرید. همچنین خود را به عنوان یک انسان که گاهی ممکن است اشتباه کند بپذیرید و اگر راه حلی که انتخاب کرده بودید عملی نشد و یا نتیجه نداد خود را سرزنش نکنید و به دنبال راه ­های بهتری باشید.

سخن پایانی

همه ما در هر جایگاهی که قرار داشته باشیم ممکن است روزانه با مسائل گوناگونی مواجه شویم و این امری طبیعی است اما آن چه حائز اهمیت است نحوه برخورد ما با مسائل است.

برای حل مساله لازم است افراد از مهارت حل مسئله برخوردار باشند تا بتوانند بهترین تصمیم را در بهترین زمان ممکن عملی کنند و از یک مساله در جهت پیشرفت خود و ارتقای استعدادهای خود استفاده نمایند. داشتن اطلاعات کافی در مورد راهکارهای حل مسئله برای هر شخصی ضروری است تا بتواند بهترین تصمیم را بگیرد. در این مقاله تلاش کردیم به شما چندین راهکار برای حل مسئله یاد دهیم که امیدوارم بتوانید از آن­ها استفاده کنید.