مفهوم اعتماد به نفس ، مقاله کامل درباره اعتماد به نفس

اعتماد به نفس چیزی است که همه دوست دارند آن را داشته باشند اما کمتر کسی می‌تواند تعریف واضحی از آن را ارائه دهد. بسیار پیش می‌آید که می‌گوییم: «فلانی عجب اعتماد به نفسی دارد!» اما واقعاً چه چیزهایی باعث می‌شود تا چنین تصوری در مورد فرد خاصی داشته باشیم؟

آیا همین‌که کسی در یک جمع به‌خوبی صحبت کند، دلیل داشتن اعتماد به نفس وی است یا اعتماد به نفس تعریف وسیع‌تری هم دارد؟! از شما می‌خواهم تا آخر این متن با همراه ما باشید تا ضمن رسیدن به پاسخ سوال اعتماد به نفس چیست آن را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار دهیم و به یک نتیجه واحد برسیم.

اعتماد به نفس چیست؟

برای اعتماد به نفس (Self Confidence) تعاریف متفاوتی وجود دارد که تعدادی از بهترین تعاریف آن به قرار زیر هستند:

• اعتماد به نفس یعنی اینکه خودمان را یک فرد منحصر به فرد، باکفایت، دوست‌داشتنی و توانا ببینیم.
• اعتماد به نفس یعنی اینکه در کاری مهارت داشته باشیم و تصویر ذهنی مناسبی نسبت به مهارت خود داشته باشیم.
• اعتماد به نفس یعنی اعتماد به قابلیت‌ها، ارزش‌ها، توانایی‌ها و درونیات خودمان.

با توجه به این تعاریف می‌توان گفت که اعتماد به نفس یک مفهوم درونی است و ارتباطی با اتفاقات بیرونی ندارد. اگرچه کمبود اعتماد به نفس در افراد می‌تواند به اتفاقات بیرونی دنیای کودکی‌شان مربوط شود، اما وقتی یک بزرگسال بخواهد به مفهوم اعتماد به نفس پی ببرد، باید به دنیای درون خود بنگرد.

در تعریف دومی که از اعتماد به نفس ارائه داده‌ایم، آن را به مهارت و تصویر ذهنی نسب داده‌اند. در واقع می‌توان برای اعتماد به نفس دو بال در نظر گرفت؛ همانطور که پرندگان به کمک دو بال خود پرواز می‌کنند و اگر یکی از بال‌هایشان آسیب ببیند، نمی‌توانند پرواز کنند، در مورد اعتماد به نفس هم همین موضوع صدق می‌کند. دو بال اعتماد به نفس «مهارت» و «تصویر ذهنی صحیح» هستند.

مثلاً خانم‌های ایرانی مهارت کافی برای رانندگی کردن را کسب می‌کنند اما چون از قضاوت اطرافیان می‌ترسند، تصویر ذهنی مطلوبی نسبت به مهارت رانندگی خود ندارند، در نتیجه اعتماد به نفس تعدادی از خانم‌های ایرانی در رانندگی پایین است، چون یک بال اعتماد به نفس آن‌ها دچار ضعف شده است.

این دو بال را می‌توان به هر مهارت دیگری در زندگی نسبت داد. افراد زیادی در جامعه وجود دارند که در انجام یک کار واقعاً متخصص هستند و بالاترین مهارت را در آن دارند اما تصویر دهنی خوبی نسبت به آن کار نداشته و از اعتماد به نفس پایین خود رنج می‌برند. می‌بینید که برای پاسخ به سوال اعتماد به نفس چیست پاسخ‌های زیادی وجود دارد، اما در بین تمام این پاسخ‌ها یک وجه مشترک وجود دارد که می‌تواند ما را برای درک مفهوم کلی آن یاری کند.

وجه تشابه تعاریف فوق و دیگر تعاریف موجود برای پاسخ به سوال اعتماد به نفس چیست، «اعتماد  درونی افراد به خود و توانایی‌هایشان» است.

چرا اعتماد به نفس ما پایین است؟

عوامل بسیاری در پایین بودن اعتماد به نفس افراد نقش دارند که مهم‌ترین آن‌ها به دوران کودکی افراد برمی‌گردد. وقتی فردی در دوران کودکی توسط معلم، والدین، دوستان و ….. مورد بی‌مهری، تمسخر و اتهام قرار بگیرد، اعتماد به نفسش نابود می‌شود، چراکه آن فرد یاد می‌گیرد تنها برای جلب رضایت اطرافیانش تلاش کند و خود را نادیده می‌گیرد.

نادیده گرفتن خود، نقطه شروع از دست دادن اعتماد به نفس است. نه تنها کودکان، بلکه حتی بزرگسالان هم اگر به‌صورت پی‌در‌پی مورد سرزنش، تمسخر و آزار قرار بگیرند، اعتماد به نفس‌شان کم‌کم از بین می‌رود. بنابراین تربیت مبتنی بر پاداش و تنبیه والدین می‌تواند اعتماد به نفس پایینی را برای فرزندانشان رقم بزند، چراکه فرزندان یاد می‌گیرند برای بدست آوردن پاداش (تایید) والدین و خلاص شدن از تنبیه‌ها، تنها به فکر راضی کردن ایشان باشند.

توجه به حرف مردم، ترس از قضاوت دیگران، دوست نداشتن خود و شکست‌های پی در پی می‌تواند عوامل دیگر کاهش اعتماد به نفس در افراد باشد. اما خبر خوب این است که اعتماد به نفس پایین را می‌توان تقویت کرد. حتی افرادی که تمام عمر از اعتماد به نفس پایین رنج برده‌اند، با عمل به  تمارین تقویت آن ، می‌توانند به افرادی با شخصیت‌های قوی و شکست‌ناپذیر تبدیل شوند.

انواع اعتماد به نفس کدامند؟

شاید برایتان جالب باشد بدانید که علی‌رغم تعاریف فراوان و متعددی که برای پاسخ به سوال اعتماد به نفس چیست وجود دارد، اعتماد به نفس خود دارای انواع مختلفی نیز است. اگر بخواهیم انواع اعتماد‌به‌نفس را به چند دسته کلی تقسیم کنیم، می‌توانیم موارد زیر ا نام ببریم:

• اعتماد به نفس رفتاری

اکثراً وقتی می‌پرسیم اعتماد به نفس چیست، منظورمان اعتمادبه‌نفس رفتاری است. این نوع از Self Confidence نسبت به سایر انواع آن بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. منظور از اعتمادبه‌نفس رفتاری، اعتماد به خود برای انجام کارهای مختلف کوچک، بزرگ، آسان و دشوار است. وقتی به‌راحتی مهارت‌های تازه را یاد می‌گیریم و به‌سرعت کارهای خود را به پیش می‌بریم، یعنی اعتماد‌به‌نفس رفتاری بالایی داریم.

• اعتماد به نفس احساسی

گاهی افراد اعتماد‌به‌نفس رفتاری بالایی دارند، اما زمانیکه دچار غم، اندوه، ورشکستگی یا از دست دادن عزیران می‌شوند، به سرعت خود را می‌بازند و به افسردگی‌های شدید دچار می‌شوند. چنین رفتاری نشان از اعتمادبه‌نفس پایین احساسی است. کسی که اعتماد‌به‌نفس احساسی بالایی داشته باشد، در مواجه با شرایط سخت می‌تواند احساسات خود را کنترل کرده و دچار خودباختگی نشود.

• اعتماد به نفس معنوی

اعتمادبه‌نفس معنوی به رابطه انسان با پرودگار برتر جهانیان مربوط می‌شود. اعتقاد و اعتماد به یک خالق برتر که همه جهان را خلق کرده است، نشان از اعتمادبه‌نفس معنوی بالا است. افرادی که این نوع از اعتمادبه‌نفس را در خود تقویت کنند، می‌توانند با توکل به خداوند، در هر شرایطی بهترین تصمیم را گرفته و برای انجام هیچ کاری تردید یا دلهره نداشته باشند. می‌توان گفت، تقویت صحیح اعتمادبه‌نفس معنوی، می‌تواند باعث ایجاد سایر انواع اعتمادبه‌نفس نیز در افراد شود.

چطور می‌توانیم اعتماد به نفس‌مان را تقویت کنیم؟

انواع اعتماد‌به‌نفس با هم رابطه تنگاتنگی دارند و تقویت یکی از انواع آن، تا حد زیادی باعث تقویت انواع دیگر نیز می‌شود. بنابراین وقتی در مورد تقویت اعتمادبه‌نفس صحبت می‌کنیم، منظورمان تقویت تمام جنبه‌های آن در کنار یک مفهوم واحد (اعتماد به خود، خالق خود و تواناهایی‌های خود) است.

گاهی افراد از تقویت کردن و بالا بردن اعتماد‌به‌نفس پایین خود می‌ترسند، چون فکر می‌کنند اگر اعتماد‌به‌نفس بالا پیدا کنند، پررو، مغرور یا خودپسند می‌شوند. بهتر است بدانید که اعتمادبه‌نفس بالا هیچ ارتباطی با این مفاهیم ندارد. یک فرد مغرور و خودپسند به هر روشی متوسل می‌شود تا ثابت کند از دیگران برتر است، اما فرد با اعتمادبه‌نفس بالا هیچ دلیلی نمی‌بیند تا چیزی را به دیگران ثابت کند. چنین فردی تنها می‌خواهد هر روز بیشتر از پیش توانمند بودنش را به خودش ثابت کند و لاغیر.

بنابراین تقویت اعتمادبه‌نفس به معنی بالا رفتن کیفیت شخصیت افراد و دوری از تباهی‌های رفتاری است. راه‌های بسیار زیادی برای تقویت اعتمادبه‌نفس وجود دارد که در ادامه پنج مورد از کارآمدترین این راه‌ها را به شما معرفی خواهیم کرد. اگر می‌خواهید بدانید که اعتماد به نفس شما در چه حدی قرار دارد

۵ راه کارآمد برای تقویت اعتماد‌به‌نفس

قبل از اینکه سراغ راه‌های تقویت اعتماد‌به نفس برویم، می‌خواهم پیش‌نیاز تقویت اعتمادبه‌نفس را با شما در میان بگذارم. یادتان باشد اعتمادبه‌نفس پایینی که طی چندین سال زندگی شما ایجاد شده، در یک شب، یک هفته یا یک ماه قابل ارتقای کامل نیست. شما هر بار که سعی می‌کنید، آن را تقویت کنید، ذره‌ای با خود پیشین خود فاصله گرفته و اقتدار اندکی پیدا می‌کنید.

شما تنها زمانی می‌توانید اعتمادبه‌نفس خود را به‌صورت کامل تقویت کنید که راه‌کارهای زیر را وارد سبک زندگی خود کنید. هرگز انتظار غیرواقعی و فراتر از حد از خودتان نداشته باشید. انتظار نابجا شما را از حرکت کردن منصرف می‌کند. بنابراین آهسته و پیوسته به پیش بروید. آن‌گاه چند ماه بعد، تغییرات عمده‌ای را در شخصیت خود مشاهده خواهید کرد. با این پیش‌نیاز به سراغ راه‌های تقویت اعتمادبه‌نفس می‌رویم:

• گذشته خود را بپذیرید و سپس فراموشش کنید

فکر کردن به اتفاقات گذشته و غصه خوردن بخاطر آن‌ها، ما را از مسیر رسیدن به خواسته‌هایمان دور می‌کند. فراموش کردن گذشته اولین گام برای تقویت اعتمادبه‌نفس است. وقتی گذشته را از یاد می‌برید و آن را هرگونه که هست می‌پذیرید و فراموش می‌کنید، اعتماد‌به نفس شما چند درصد بالاتر می‌رود. اما یادتان باشد که لازمه‌ي فراموش کردن گذشته، پذیرش آن است.

تا زمانیکه همه اتفاقات گذشته را نپذیرید، فراموش کردن آن‌ها ممکن نخواهد بود؛ آن‌گاه همیشه در دام گذشته گرفتار می‌مانید. برای پذیرش گذشته عجله نکنید و به خود فرصت کافی بدهید. سعی کنید افراد را ببخشید و در نهایت به پذیرش برسید.

• هدف داشته باشید

داشتن هدف در زندگی اعتمادبه‌نفس را به شیوه تصاعدی بالا می‌برد. اما باید تعیین هدف به درستی انجام شود. در نظر گرفتن اهداف بسیار بزرگ و خارج از دسترس ممکن است شما را به کلی دلسرد کند؛ بنابراین به جای فکر کردن به آرزوهای بسیار بزرگ، اهداف کوتاه‌مدت و کاملاً قابل دسترس برای خود تعیین کنید.

مثلاً اهداف یک هفته‌ای، یک ماهه یا یک ساله برای خود در نظر بگیرید و پس از رسیدن به هرکدام از آن‌ها به خود یک جایزه کوچک بدهید. هدف می‌تواند تمام کردن مطالعه یک کتاب، آموزش یک مهارت جدید (مانند تایپ ده‌انگشتی یا نواختن یک ساز)، سر زدن به یک عزیز، خرید یک وسیله ضروری یا … باشد. جایزه هدف هم می‌تواند یک خوراکی خوشمزه، یک فیلم جذاب یا خرید یک وسیله موردعلاقه باشد.

• بیاموزید که تصمیم بگیرید

در قسمت اعتماد به نفس چیست به تاثیر تصمیم‌گیری بر شکل‌گیری اعتمادبه‌نفس اشاره کردیم. وقتی والدین به کودکان خود فرصت و اجازه تصمیم‌گیری بدهند، فرزندان این والدین تا حد زیادی مفهوم اعتماد به خود را درک خواهند کرد. اگر این فرصت در دوران کودکی از شما صلب شده است، حالا خودتان این فرصت را به خود بدهید.

از تصمیم‌های کوچک شروع کنید؛ مثلاً به بازار بروید و تصمیم بگیرید بین دو یا چند گزینه خریدی که دارد، بهترین آن‌ها را انتخاب کنید. سپس در مورد شرایط و موقعیت‌های دیگر تصمیم‌گیری کنید. وقتی تصمیم می‌گیرید، در واقع دارید به خودتان احترام می‌گذارید و منافع خود را نیز در نظر می‌گیرید. وقتی یاد می‌گیرید خودتان برای تمام جنبه‌های زندگی‌تان تصمیم بگیرید و تحت تاثیر نظر دیگران نباشید، اعتمادبه‌نفس شما در حد بالایی تقویت می‌شود.

• مهارت‌های تازه‌ای کسب کنید

در پاسخ به سوال اعتماد به نفس چیست یاد گرفتیم که اعتمادبه‌نفس دو بال دارد که اولین بال آن مهارت و دومین بال هم تصور ذهنی صحیح است. شما تا زمانیکه مهارت نداشته باشید، نمی‌توانید تصور ذهنی مطلوبی هم از آن مهارت داشته باشید. بنابراین اولین بالی که باید آن را بالا بیاورید، مهارت است. بنابراین مهارت‌های تازه‌ای یاد بگیرید و برای این کار از یادگیری مهارت‌های ساده‌تر شروع کنید.

انتخاب یک مهارت به شرایط زندگی، کاری و علایق شما برمی‌گردد. بنابراین بسته به شخصیت، علاقه و شرایط زندگی‌تان می‌توانید مهارت‌های ساده‌ای مانند تایپ، طراحی، نویسندگی، نواختن ساز، پختن یک غذا یا شیرینی تازه، خیاطی، آموختن کار با یک نرم‌افزار خاص و …. را یاد بگیرید.

پس از یادگیری آن مهارت، تصویر ذهنی مطلوبی ایجاد کنید؛ یعنی باور داشته باشید که شما توانایی انجام آن مهارت را دارید و آن را به دیگران اعلام کنید. مثلاً اگر یاد گرفته‌اید کار تازه‌ای انجام دهید، در مهمانی‌ها یا در جمع دوستانتان آن را انجام دهید یا کارهایی که کرده‌اید را به نمایش بگذارید. از قضاوت آن‌ها نترسید. هر عکس‌العملی که نشان دهند مهم نیست، فقط و فقط توانایی جدید شما در انجام یک کار تازه اهمیت دارد.

• خودتان را دوست داشته باشید

خانم لوییز هی، نویسنده کتاب «شفای زندگی» مهم‌ترین عامل بدبختی انسان‌ها را «دوست نداشتن خود» معرفی می‌کند. این خانم خود سرگذشت ناگواری داشته و اتفاقات ناخوشایندی را تا سن ۴۰ سالگی تجربه کرده بود. این خانم در تمام طول عمر از احساس گناه و کمبود اعتمادبه‌نفس رنج برده.

اما خانم هی پس از اینکه به مفهوم واقعی دوست داشتن خود پی برد، توانست حتی در آخرین سال‌های باقی مانده از عمر خود، اقتدار خود را بدست آورده و به یکی از شخصیت‌های تاثیرگذار جهان تبدیل شود. ایشان کتاب‌های متعددی در زمینه خودیاری منتشر کرده و سمینارهای بزرگی را در اکثر کشورهای جهان برگزار کرده است.

برای اینکه بتوانید شما نیز احساس بهتری نسبت به خود پیدا کنید و خود را دوست داشته باشید، توصیه می‌کنم کتاب‌های «شفای زندگی» و «قدرت درون ماست» خانم لوییز هی را در اسرع وقت مطالعه فرمایید.

راه‌حل ساده‌تر برای دوست داشتن خود، تکرار روزانه این جمله با خودتان است. هر روز جلوی آینه بروید و به خودتان بگویید: «تو را هرگونه که هستی می‌پذیرم و دوست دارم!» ممکن است در روزهای اول انجام این تمرین، حالتان بد شود، نتوانید جملات را به اتمام برسانید یا حتی گریه‌تان بگیرد. به مرور که روزهای بیشتری تمرین را ادامه دهید، انجام آن برایتان راحت خواهد شد. آن‌گاه پس از یک مدت خواهید دید که احساس بسیار بهتری نسبت به خودتان دارید.

آیا باید در همه کارها اعتمادبه‌نفس داشته باشیم؟

نکته طلایی که می‌خواهم با شما در میان بگذاریم این است که لازم نیست در هرکاری اعتمادبه‌نفس داشته باشید. هیچ انسانی کامل نیست و لزومی ندارد انتظار داشته باشید در اعتمادبه‌نفس هم کامل باشید. ممکن است شما در ارائه موضوع موردعلاقه خود اعتمادبه‌نفس بالایی داشته باشید، اما در موضوعی که به آن علاقه ندارید، اعتمادبه‌نفس نداشته باشید و اشکالی هم ندارد.

مثلاً من در کار نوشتن و تولید محتوا اعتماد به ‌نفس دارم اما در زمینه کارشناسی فوتبال یا آشپزی هیچ اعتمادبه‌نفسی ندارم. وقتی در یک جمع قرار می‌گیرم که در آن افراد از چنین موضوعاتی صحبت می‌کنند، ساکت می‌نشینم و احساس بدی هم پیدا نمی‌کنم، چون می‌دانم که لازم نیست در هرکاری و هر موضوعی اعتمادبه‌نفس داشته باشم.

چطور می‌توانیم فرزندانی با اعتماد به نفس بالا داشته باشیم؟

درست است که دادن حق انتخاب و تصمیم‌گیری به فرزندان، می‌تواند باعث ایجاد اعتمادبه‌نفس در آن‌ها شود، اما تربیت فرزندان و دادن اعتمادبه‌نفس بالا به آن‌ها تنها به همین یک مورد ختم نمی‌شود. در واقع وقتی خودتان ندانید که اعتماد به نفس چیست و چطور می‌توان آن را تقویت کرد، فرزندان شما هم در درک این موضوع دچار مشکل خواهند بود. شاید تصور کنید که فهماندن موضوع اعتماد به نفس چیست به فرزندان و کودکان زیر ۱۲ سال کار سختی باشد و حتماً هم همینطور است.

در واقع شما نمی‌توانید کودک خود را روی یک صندلی بنشانید و روی یک وایت‌برد بنویسید اعتماد به نفس چیست و سپس این موضوع را به او حالی کنید. اما راه بهتری برای فهماندن این موضوع به فرزندان وجود دارد که توجه به آن دقت بالا و زحمت آنچنانی هم نمی‌خواهد.

تحقیقات نشان داده است که شخصیت بچه‌ها تا سن ۱۲ سالگی، به‌صورت کامل از شخصیت والدین آن‌ها برداشت می‌شود. یعنی مانند این می‌ماند تمام اطلاعات شخصیتی والدین را روی یک فلاش‌مموری کپی کرده و آن را وارد ذهن فرزندانشان کرده باشند.

به همین خاطر است که فرزندان به توصیه‌های پدر و مادرشان توجه نمی‌کنند، بلکه فقط کارهایی را انجام می‌دهند که پدر و مادرشان در طول روز انجام می‌دهند. بهتر است به‌جای امر و نهی کرده به فرزندانتان یا نصیحت کردن آن‌ها، تنها روی شخصیت خودتان کار کنید. وقتی والدین شخصیت قدرتمند و اعتمادبه‌نفس بالا داشته باشند، فرزندان آنان نیز چنین خواهند بود.

سخن پایانی

اینکه اعتماد به نفس چیست و چطور می‌توان آن را تقویت کرد، بحث پیچیده و زمان‌بری است. اما با یک سری تکنیک‌های ساده می‌توان در جهت تقویت آن گام برداشت.

وقتی شما شروع به یادگیری مهارت‌های تازه، تصمیم‌گیری و دوست داشتن خود می‌کنید، به‌صورت ناخودآگاه دیگر جنبه‌های شخصیت شما که تحت تاثیر اعتمادبه‌نفس پایین خاموش مانده بودند، فعال می‌شوند؛

مثلاً خلاق‌تر می‌شوید و ایده‌های تازه‌ای به ذهن‌تان می‌رسد. قضاوت دیگران را کم‌کم نادیده بگیرید و خواست خود را بالاتر از نظر دیگران قرار دهید. تنها در این صورت است که می‌توانید شاهد بالا رفتن اعتمادبه‌نفس خود باشید. فکر می‌کنم حالا دیگر می‌دانید اعتماد به نفس چیست و به‌راحتی می‌توانید در جهت تقویت آن اقدام کنید. امید ما این است که روزی تمام فرزندان ایران‌زمین بتوانند خود و توانایی‌هایشان را باور کنند تا بتوانند آینده بهتری را برای این سرزمین رقم بزنند.

برخی از سوالات رایج:

۱. چه تعاریفی برای اعتماد به نفس وجود دارد؟

۱. به معنای دوست داشتنی و منحصر به فرد بودن خودمان است.
۲. در کار یا مهارت توانایی مناسب داشته باشیم و برای انجام آن آمادگی به نسبت خوبی داشته باشیم.
۳. اعتماد به ارزش ها و ظرفیت های درونی است.

۲. به چه دلیل افراد دارای اعتماد به نفس پایین هستند؟

دلایل زیادی برای عدم اعتماد به نفس افراد در بزرگسالی وجود دارد یکی از مهم ترین دلایل آن به کودکی افراد برمی گردد که با افراد در سال های اولیه زندگی چگونه برخورد شده است به نیازها و خواسته های آن ها به چه شکلی پاسخ داده شده است.

۳. چند نوع اعتماد به نفس وجود دارد؟
۱. اعتماد به نفس رفتاری
۲. اعتماد به نفس احساسی
۳. اعتماد به نفس معنوی